Θυμάμαι ακόμα την πρώτη φορά που έγινε: ήταν γύρω στις αρχές της δεκαετίας του 1980 και ως τότε τα ιαπωνικά προϊόντα θεωρούνταν φτηνιάρικες απομιμήσεις των αμερικανικών και των ευρωπαϊκών· η φράση «Made in Japan» ήταν συνώνυμη του «πεταμένα λεφτά» και η «κοινή γνώμη» αναπαρήγαγε διαρκώς το κλισέ «οι ιάπωνες δεν είναι καλοί στο να δημιουργούν αλλά στο να αντιγράφουν». Με ελάχιστες εξαιρέσεις (στην αγορά των ρολογιών και των μοτοσικλετών) στη συνείδηση των ελλήνων –και, υποπτεύομαι, των δυτικών γενικότερα- η Ιαπωνία δεν είχε καμία πιθανότητα να βρεθεί στις πρώτες θέσεις της παγκόσμιας βιομηχανίας.
Τη συνέχεια την ξέρουμε λίγο πολύ όλοι, οπότε δε χρειάζεται να αναφερθώ λεπτομερώς στο πόσο έξω είχαν πέσει οι εκτιμήσεις εκείνης της εποχής. Όμως, επειδή μάλλον αυτός είναι ο τρόπος που λειτουργεί ο ανθρώπινος νους, πριν περάσουν πολλά χρόνια, στη θέση της Ιαπωνίας τότε, μπήκε η Κίνα. Τα κλισέ είναι τα ίδια: «οι κινέζοι φτιάχνουν φτηνιάρικα πράγματα», «οι κινέζοι έχουν χαμηλές τιμές γιατί οι εργάτες τους δουλεύουν για ένα μπολάκι ρύζι», «οι κινέζοι ξέρουν μόνο να αντιγράφουν» κ.λπ. κ.λπ. και για μια φορά ακόμα, στη συνείδηση όλων μας, η Κίνα παραμένει αουτσάιντερ στον αγώνα της βιομηχανικής ανάπτυξης.
Κι ύστερα έρχονται δημοσιεύματα όπως το χτεσινό του CNBC για να μας υπενθυμίσουν ότι για μια ακόμα φορά οι εκτιμήσεις μας κατευθύνονται από τις προκαταλήψεις μας: η Lenovo, η εταιρεία που αγόρασε τον κλάδο PC της ΙΒΜ το 2005 και που έκτοτε βρίσκεται σε διαρκώς ανοδική πορεία, πρόκειται πιθανότατα εντός του δεύτερου μισού του 2012 να γίνει ο πρώτος σε πωλήσεις κατασκευαστής PC στον κόσμο, ξεπερνώντας τη Hewlett Packard –ήδη αυτή τη στιγμή, η κινεζική εταιρεία βρίσκεται μόλις 0,2 τοις εκατό πίσω από την αμερικανική, από 0,6 τοις εκατό που βρισκόταν το τρίμηνο Απριλίου-Ιουνίου.
Φυσικά πολλοί θα σπεύσουν να επισημάνουν ότι ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας της Lenovo οφείλεται στο ότι αγόρασε έτοιμο το κοινό της ΙΒΜ ή ότι σχεδόν οι μισές πωλήσεις της οφείλονται στην εγχώρια αγορά η οποία είναι αφενός πολύ πίσω σε κατανάλωση και αφετέρου τεράστια. Και φυσικά θα έχουν κάποιο δίκιο –με τη διαφορά ότι μετά από επτά χρόνια, δεν μπορούμε πια να θεωρούμε ότι βασικά η Lenovo «πουλάει ΙΒΜ», ούτε μπορούμε να παραβλέψουμε ότι περισσότερες από τις μισές της πωλήσεις είναι στο εξωτερικό. Είτε αρέσει, είτε δεν αρέσει σε κάποιους, οι κινεζικές εταιρείες έχουν αρχίσει να έρχονται στο προσκήνιο. Το ερώτημα είναι γιατί εμείς αρνούμαστε να το παραδεχτούμε.
Προσωπική μου εκτίμηση είναι αυτό που έγραψα παραπάνω: είμαστε δέσμιοι των προκαταλήψεών μας (αναφέρομαι εδώ κυρίως στην «κοινή γνώμη», καθώς οι οικονομικοί κύκλοι έχουν αρκετά διαφορετική άποψη). Η ανατολή παραμένει ένας ακατανόητος κόσμος, οι νοοτροπίες της απέχουν πολύ από τις δικές μας και η ιδέα ότι μπορεί οι πολιτισμοί αυτοί να υπερτερούν σε τομείς που θεωρούμε «δικούς μας», μας ξενίζει τόσο που την αντιμετωπίζουμε με ανόητες θεωρίες ή με κλισέ –όπως όταν ακούμε ότι η πιο ευρέως ομιλούμενη γλώσσα στον κόσμο είναι η κινεζική και σπεύδουμε να απαντήσουμε «ναι, αλλά η κινεζική δεν πιάνεται γιατί οι κινέζοι είναι ενάμισι δις». Βρισκόμαστε στην αυγή του 21ου αιώνα· ίσως πρέπει να συμφιλιωθούμε με την ιδέα ότι ο κόσμος δεν είναι έτσι όπως τον χτίζουμε μέσα στο κεφάλι μας!
Σχόλια