“Ναι αλλά για τη Βηρυττό δεν λέτε κουβέντα”, “για τη Βαγδάτη ούτε που ασχοληθήκατε”, “τόσοι άνθρωποι πεθαίνουν στην Αφρική, είδατε πουθενά να γράφουν τίποτα;” και πολλά παρόμοια σχόλια δημοσιεύθηκαν στα social media μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι.
Ήταν λίγο μετά τις πρώτες αναφορές από τη γαλλική πρωτεύουσα, αργά το βράδυ της 13ης Νοεμβρίου, όταν τέτοια μηνύματα άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους στο Twitter και το Facebook. Όχι μόνο στις ελληνόφωνες γειτονιές του.
Ο δημοσιογράφος και designer Martin Belam σχολιάζει στο Medium πως ένα tweet που ανέφερε πως κανένα ΜΜΕ δεν αναφέρθηκε στην βομβιστική επίθεση στη Βηρυττό -λίγες ώρες πριν τα γεγονότα στο Παρίσι- είχε περισσότερα από 55.000 retweets. Το tweet συνόδευε και μία εντυπωσιακή φωτογραφία από την πρωτεύουσα του Λιβάνου τη στιγμή μίας έκρηξης. Μόνο που το στιγμιότυπο δεν είχε καμία σχέση με την εν λόγω βομβιστική επίθεση, αλλά κατέγραφε στιγμιότυπο από τις επιχειρήσεις του Ισραήλ εναντίον δυνάμεων της Χεζμπολάχ το μακρινό 2006. Φυσικά δεν είναι η πρώτη -και δεν θα είναι η τελευταία- φορά που μια φωτογραφία από ένα άσχετο γεγονός χρησιμοποιείται για να αποδείξει πως κάτι στραβό υπάρχει στον κόσμο των media ή στον κόσμο μας σκέτο.
No media has covered this, but R.I.P to all the people that lost their lives in Lebanon yesterday from Isis attacks pic.twitter.com/mZXUEcxDmR
— Jackjonestv (@jackjonestv) November 14, 2015
O Belam αμφισβητεί τον ισχυρισμό για τη μονμερή στάση των ΜΜΕ και σημειώνει πως για την επίθεση της Βηρυττού υπήρξαν πλείστα όσα δημοσιεύματα. Το ίδιο επισημαίνει ο Max Fisher, με θητεία στο Atlantic, που γράφει στο Vox για τη δική του εμπειρία που δείχνει πως κάτι έχει “σπάσει” στη σχέση δημοσιογράφου και αναγνώστη: Οταν το 2010 δημοσίευσε στο Atlantic ένα ρεπορτάζ για το μπαράζ βομβιστικών επιθέσεων στη Βαγδάτη ο προϊστάμενός του τον προειδοποίησε πως ασχέτως του τίτλου και της εικονογράφησης κανείς δεν θα το διάβαζε. “Είχε δίκιο. Ασχέτως του πόσο προβάλαμε το θέμα, οι αναγνώστες δεν ενδιαφέρθηκαν”. Προσθέτει πως εκτός των περιπτώσεων που τα θύματα ήταν παιδιά ή Χριστιανοί, “δεν κατόρθωσαν να κάνω τους αναγνώστες να ενδιαφερθούν για βομβιστικές επιθέσεις που πραγματοποιούνται εκτός του Δυτικού κόσμου”.
Άρα φταίει ο αναγνώστης. Όχι. Ο καθένας ταυτίζεται με τους ανθρώπους με τους οποίους νιώθει μια εγγύτητα, όχι απαραιτήτως γεωγραφικής φύσεως. Μια επίθεση σε μια ευρωπαϊκή πρωτεύουσα κάνει όλους τους Ευρωπαίους να στρέψουν το κεφάλι τους προς τα εκεί. Ενα περιστατικό αστυνομικής βίας στις ΗΠΑ γίνεται θέμα συζήτησης στο ελληνόφωνο Twitter. Ο θάνατος ενός ηθοποιού είναι κατά κανόνα θέμα που “φέρνει κλικ”, σε αντίθεση με τον θάνατο ενός επιστήμονα ή ενός φιλοσόφου. Είναι πολύ πιθανό ένας Έλληνας να “πατήσει” σε μία είδηση για στρατιωτικές επιχειρήσεις του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας ή σε μια είδηση για έναν σεισμό στην Κωνσταντινούπολη αλλά να μην πράξει το ίδιο για μια είδηση σχετικά με μια φυσική καταστροφή στη Βραζιλία ή μία στρατιωτική επιχείρηση στην υποσαχάρια Αφρική. Όμως αυτό δεν σημαίνει πως τα μέσα γράφουν μόνο για την Κωνσταντινούπολη ή τη Γάζα. Ούτε πως ποτέ δεν μας αγγίζουν πράγματα (κατά κανόνα δυσάρεστα) που συμβαίνουν μακριά. Θυμήσου το τσουνάμι του Ινδικού τα Χριστούγεννα του 2014 ή τους σεισμούς στην Αϊτή του 2010 ή στο Νεπάλ φέτος. Αναρίθμητες έντυπες και ψηφιακές σελίδες αφιερώθηκαν για αυτά τα θέματα και την αντίδραση της διεθνούς κοινότητας.
Ίσως το πιο σημαντικό πρόβλημα των ψηφιακών μέσων έχει να κάνει με την ίδια τη δυναμική τους μορφή. Το πρωτοσέλιδο μιας εφημερίδας είναι η “φωτογραφία” μιας ημέρας. Η πρώτη σελίδα ενός διαδικτυακού μέσου έχει πολλές “φωτογραφίες” για κάθε ημέρα, μπορεί να υπάρχουν και 20 ή 50 αλλαγές μέσα σε ένα 24ωρο και εξαιτίας αυτής της ιδιομορφίας ο επισκέπτης να έχει την αίσθηση πως κάτι υπο-παρουσιάζεται.
Ή πολύ απλά δεν ενδιαφέρεται. Ο Fisher κρατά κάτι θετικό από αυτό τον θόρυβο: Επί χρόνια προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε την απάθεια και την αδιαφορία του αναγνώστη και αν γινόμαστε στόχος άδικης κριτικής που θα κάνει όμως τους ανθρώπους να δώσουν σημασία σε όσα συμβαίνουν στη Βηρυττό, αυτό είναι κάτι που κάθε δημοσιογράφος θα μπορούσε να αποδεχτεί.
Σχόλια