Συνέντευξη με τον Παναγή Χρυσοβέργη

Το νικητή του Ελληνικού Εθνικού Βραβείου στα Sony World Photography Awards 2014.

Θέλει σίγουρα αρκετό θάρρος για να ξανακάτσεις στα φοιτητικά θρανία μετά από σχεδόν 10 χρόνια και να ασχοληθείς τελικά με το μεγάλο σου πάθος. Ο Παναγής Χρυσοβέργης το τόλμησε, αφήνοντας ένα "στρωμένο γραφείο" πίσω του, καθώς όπως ο ίδιος δηλώνει στη συνέντευξή του έρχεται κάποια στιγμή η μέρα που παίρνεις την απόφαση να ακολουθήσεις αυτό που πραγματικά αγαπάς. Στην περίπτωση του Παναγή η μεγάλη αγάπη ήταν η φωτογραφία. Όσοι τον γνωρίζουν, είτε από τη δουλειά του είτε αυτοπροσώπως, είμαι σίγουρος ότι είναι χαρούμενοι από αυτήν την εξέλιξη. 

Ο Παναγής θεωρείται (και η δουλειά του το αποδεικνύει) ότι είναι ένα εξαιρετικό "φωτογραφικό ταλέντο", που παρά τη σύντομη -μέχρι στιγμής- διαδρομή του στο χώρο έχει αξιόλογη εκθεσιακή δραστηριότητα, αποσπώντας παράλληλα διακρίσεις σε Ελλάδα και εξωτερικό. Τελευταία ήταν η ανάδειξή του ως φιναλίστ στα Sony World Photography Awards και ταυτόχρονα το Ελληνικό Εθνικό Βραβείο στον ίδιο θεσμό. Η διάκρισή του αυτή ήταν και η αφορμή για να τον γνωρίσω, αρχικά μέσω της δουλειάς του και αργότερα από κοντά, στο πλαίσιο της τελετής απονομής των βραβείων, που πραγματοποιήθηκαν στο Λονδίνο.

H φωτογραφία που χάρισε στον Παναγή Χρυσοβέργη τη διάκρισή του στα SWPA 2014. Τραβήχτηκε στον καταυλισμό προσφύγων Al Zaatari, στα σύνορα Ιορδανίας – Συρίας.

 

Η ίδια η δουλειά του, οι ενδιαφέρουσες απόψεις του για το χώρο που υπηρετεί αλλά και οι πλούσιες παραστάσεις που έχει από το εξωτερικό είναι λόγοι αρκετοί για μια συνέντευξη με τον Παναγή.  

Μετά από χρόνια σπουδών, ένα μεταπτυχιακό σαν Μηχανολόγος Μηχανικός και μια καριέρα στον κλάδο αποφασίζεις να ασχοληθείς με τη φωτογραφία. Γιατί; Πόσο δύσκολο ήταν να αποφασίσεις να κάνεις αυτή τη στροφή στη ζωή σου;

Εδώ κρύβεται μια μεγάλη ιστορία. Η φωτογραφία ήταν πάντα ο μεγάλος μου έρωτας. Όταν όμως προέρχεσαι από μια οικογένεια με παππού και γιαγιά πολιτικούς μηχανικούς, πατέρα αρχιτέκτονα τα περιθώρια επιλογής στενεύουν προς μια κατεύθυνση. Αυτή του μηχανολόγου μηχανικού. Ακολουθεί ενα μεταπτυχιακό, ένα πετυχημένο προσωπικό γραφείο ηλεκτρομηχανολογικών μελετών, μέχρι που μια μέρα παίρνεις την απόφαση πως οφείλεις να ακολουθήσεις αυτό που πραγματικά αγαπάς. Τη φωτογραφία. Έτσι εν τάχη το 2008 γράφομαι στην ομάδα φωτογραφίας του πολιτιστικού συλλόγου του δήμου Καλλιθέας. Με τον καιρό συνειδητοποιώ πως αυτό που λέγεται φωτογραφία, είναι αρκετά πιο πολύπλοκο απο όσο μπορεί να φανταστεί κάποιος στα πρώτα του βήματα. Μου γεννήθηκε η ιδέα για το τμήμα φωτογραφίας του ΑΤΕΙ Αθηνών, το μοναδικό πανεπιστημιακό τμήμα στην Ελλάδα, με το μοναδικό μειονέκτημα τότε να μπορεί να δεχθεί μόνο δύο άτομα μέσω κατατακτηρίων εξετάσεων, στους κατά μέσο όρο 60 υποψηφίους κάθε χρόνο. Αρωγός σ’ αυτήν την προσπάθειά μου η τότε δασκάλα μου Αμαλία Καλούση. Αρχίζω να προετοιμάζομαι, και το 2010, εννέα χρόνια μετά, επιστροφή στα φοιτητικά έδρανα. Η αλήθεια ειναι πως η οικονομική κρίση έκανε τα μέγιστα δυνατά για να αφοσιωθώ στις φοιτητικές μου υποχρεώσεις καθώς το επάγγελμα του μηχανικού ήταν απο τα πρώτα που χτυπήθηκαν. Παράλληλα, στο διάστημα αυτό μεσολάβησαν σπουδές στο Ιnternational Center of Photography (ICP) στην Νέα Υόρκη, στο ENSP στην Αρλ της Γαλλίας, καθώς και αρκετά workshop σε χώρες του εξωτερικού με καταξιωμένους φωτογράφους.

Ποιες είναι οι θυσίες που χρειάστηκε να κάνεις;

Ακόμα κάνω...και πίστεψε με είναι μεγάλες.

Στιγμιότυπο από τη δουλειά του Παναγή Χρυσοβέργη, Ετεροτοπία


Ποιοι ήταν οι άνθρωποι που σε επηρέασαν στο ξεκίνημά σου;

Ένας απο τους πρώτους μου δασκάλους είναι ο Νίκος Οικονομόπουλος, τον οποίο εκτιμώ βαθύτατα ως φωτογράφο και δάσκαλο. Κατά την διάρκεια της φοίτησης μου στο Τμήμα φωτογραφίας και οπτικοακουστικών μέσων του ΑΤΕΙ Αθηνών, με βοήθησαν αρκετοί απο τους διδάσκοντες. Θα σταθώ όμως στη Νατάσσα Μαρκίδου, η οποία μέχρι και σήμερα αποτελεί το μέντορα μου. Σήμερα πια, δουλεύοντας δίπλα στον Γάλλο φωτογράφο Patrick Zachmann, οι γνώσεις και εμπειρίες που αποκομίζω επι καθημερινής βάσης, αποτελούν επιρροή για κάθε μελλοντική μου δουλειά.

Ποια είναι τα είδη φωτογραφίας ή θέματα που σε ενδιαφέρουν περισσότερο;

Προσωπικά δεν μου αρέσει να τιτλοφορώ είδη φωτογραφίας. Φωτογράφος ειναι αυτός που γράφει με το φως. Ίσως για εμπορικούς λόγους κάποιες φορές κατηγοριοποιούμε την φωτογραφία προκειμένου να δηλώσουμε κάποια εξειδίκευση. Αυτό που θέλω και επιδιώκω πάντα, είτε πρόκειται για μια εμπορική δουλειά είτε προσωπική, είναι να βρίσκω τον Παναγή μέσα σε αυτές. Άλλωστε θεωρώ πως κάθε φορά που φωτογραφίζω, δεν κάνω τίποτα παραπάνω από το να αντανακλώ τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τη στάση μου μέσα απο τις εικόνες μου. Τα θέματα που με ενδιαφέρουν περισσότερο έχουν μια ανθρωποκεντρική υπόσταση. Για να μιλήσω πιο συγκεκριμένα στην δουλειά με τους Ρωμά, κρίνω απαραίτητη την παρουσία τους στις εικόνες μου προκειμένου να δείξω τι θα πει να είσαι Ρωμά στην ελληνική κοινωνία. Στις ετεροτοπίες, δεν είναι η ταυτότητα του καθένα που με κεντρίζει, αλλά επιλέγω το ίχνος της ανθρώπινης παρουσίας να μας ξεναγήσει μέσα στους χώρους αυτούς ώστε να δεχτούμε ομαλά την ετερότητα τους. Στην τελευταία μου δουλειά , στις Αλυκές του Salin de Giraud στο νότο της Γαλλίας, παραδίδω την σκυτάλη στο φυσικό περιβάλον. Κάνοντας τοπιογραφία σε συνδυασμό με την στατικότητα μιας μηχανής μεγάλου φορμά αφαιρώ τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ανθρώπου και  αντικαθιστώ με ίχνη και αποτυπώματα την ανθρώπινη φυσική επίδραση στο περιβάλλον. Η επιλογή μου εδώ ειναι συνειδητή υπογραμμίζοντας τον ηγετικό ρόλο του φυσικού περιβάλλοντος που πάντα μέσα σε ένα βάθος χρόνου, διεκδικεί πίσω τα δικαιώματα του από τη συγκεκριμένη παρακμάζουσα βιομηχανία αλατιού.

Ασπρόμαυρη λήψη από το καταφύγια προσφύγων Al Zaatari


Ένα σύνηθες πρόβλημα ενός νέου φωτογράφου είναι να αποκτήσει το θάρρος να φωτογραφίζει άγνωστους ανθρώπους. Υπάρχει κάποια μυστική συνταγή για αυτό;

Το πρόβλημα δεν είναι στο να φωτογραφίζεις άγνωστους ανθρώπους, όλοι φωτογραφίζουμε αγνώστους στο δρόμο. Το πρόβλημα είναι να μάθεις να μιλάς tete a tete με ανθρώπους που δεν γνωρίζεις πριν τους φωτογραφήσεις. Και αυτό δεν είναι πρόβλημα των νέων φωτογράφων αλλά της ιδιοσυγκρασίας του κάθε ατόμου. Θυμήθηκα να σου αναφέρω μια προσωπική εμπειρία. Στο ICP στη Νέα Υόρκη, κατά την διάρκεια του προγράμματος photo documentary που παρακολούθησα, το πρώτο assignement που είχαμε στο μάθημα ήταν το εξής: το γκρουπ φοιτητών, τελείως άγνωστοι μεταξύ μας, το χωρίσαν σε ζευγάρια, όπου έπρεπε να πάμε να φωτογραφήσουμε ο ένας τον άλλον γυμνό στον προσωπικό του χώρο. Εκεί πίστεψε με, ένα απο τα πράγματα που μαθαίνεις πολύ καλά είναι πως να μιλάς με τον άγνωστο, πριν τον φωτογραφήσεις. To δεύτερο assignment ήταν να βρούμε ένα άγνωστο άτομο στη Νέα Υόρκη, και να τον πείσουμε να τον φωτογραφήσουμε στο σπίτι του. Αυτοί που δεν τα καταφέραν, ρωτούσαν για την μυστική συνταγή.

Ο φωτογράφος μπορεί να είναι απλά παρατηρητής ή αναγκαστικά παίρνει θέση στις λήψεις του και τα θέματα που φωτογραφίζει;

Στα θέματα που επιλέγω δεν νομίζω να καταφέρνεις ποτέ να μείνεις αποστασιοποιημένος. Αν μείνεις παρατηρητής θεωρώ πως δεν μπορείς να φωτογραφίσεις. Θα σταθώ σε μια φράση του Antoine d Agata. “Σημαντικό δεν είναι πως ο φωτογράφος βλέπει τον κόσμο, αλλά η άμεση σχέση σου με αυτόν”. Το συναίσθημα που μου δημιουργεί αυτή η φράση αποτελεί το κίνητρο  σε κάθε προσωπική μου δουλειά. Δυστυχώς ζούμε σε μια κοινωνία έντονων αντιθέσεων, που το έλλειμα ενός λαού ειναι η περίσσεια ενός άλλου. Κατόπιν αυτού μου είναι αδιανόητο να παραμείνω αποστασιοποιημένος.

Από τη δουλειά του Παναγή για τους Ρωμά στην Ελλάδα.


Έχοντας συνεχείς πλέον παραστάσεις από το εξωτερικό, πως κρίνεις την αντιμετώπιση της τέχνης της φωτογραφίας στην Ελλάδα σε σχέση με τη Γαλλία ή άλλες χώρες;

Όσον αφορά τις μεγάλες εκθέσεις που γίνονται, στα πλαίσια για παράδειγμα του Athens photo festival, στο μουσείο Μπενάκη ή στο φωτογραφικό μουσείο της Θεσσαλονίκης χαίρομαι γιατί το επίπεδο των δουλειών που παρουσιάζονται είναι σύγχρονο και πολύ καλό. Το μεγάλο πρόβλημα δυστυχώς στην Ελλάδα είναι η διδασκαλία της φωτογραφίας. Αν εξαιρέσουμε το Τμήμα φωτογραφίας στο ΤΕΙ Αθήνας, που παρότι είναι δημόσιο πανεπιστήμιο με όλες τις δυσκολίες και ελλείψεις που μπορεί να αντιμετωπίζει, στέκεται επάξια και θα το σύγκρινα με πολλά άλλα ανάλογα τριτοβάθμια ιδρύματα του εξωτερικού, στα οποία επιβεβαίωσα τις γερές βάσεις που μου έδωσε το ΤΕΙ. Από εκεί και πέρα, αν εξαιρέσω και μια δύο ιδιωτικές σχολές φωτογραφίας, μετά το χάος. Στην κυριολεξία όμως. Δεν θα υπεισέλθω σε λεπτομέρειες, τη μόνη συμβουλή που θα ήθελα να δώσω στους ανθρώπους που έχουν θέληση να εντρυφήσουν στην φωτογραφία είναι να ψάξουν καλά τι είναι ο καθένας που τιτλοφορεί τον εαυτό του ως δάσκαλο φωτογραφίας ή ως επαγγελματία φωτογράφο. Γενικά όμως το πρόβλημα είναι στην κουλτούρα μας, στην παιδεία μας, στους αυτοαποκαλούμενους "δασκάλους" καθώς η φωτογραφία δεν κατέχει την θέση που της αρμόζει στα ελληνικά πολιτιστικά δρώμενα. Αντίθετα, συναντάω πολλές φορές κορεσμό από κακή φωτογραφία. Και αυτό λειτουργεί αρνητικά. Ξέρεις, για παράδειγμα θαυμάζω την αναμνηστική φωτογραφία, είναι αθώα, ειλικρινής, αυθόρμητη, τρία στοιχεία που αν χαθούν, όλοι εν δυνάμει μπορούμε να κάνουμε κακή φωτογραφία. 

Με δεδομένη την κατάσταση αυτή υπάρχει η προοπτική να επιστρέψεις σύντομα στην Ελλάδα;

Η δυσκολία του επαγγέλματος φωτογράφος,  δεν θεωρώ πως οφείλεται στην οικονομική κρίση που κτύπησε την χώρα μας. Το πρόβλημα σήμερα είναι πως υπάρχει μια γενικότερη κρίση αξιών. Σήμερα, ανάμεσα σε όλα τα άλλα κάπου ξεχάσαμε την θέση και την αξία της φωτογραφίας. Ίσως ακούγομαι σκληρός, αλλά κάποια  μέσα μαζικής ενημέρωσης, προωθούν την πολιτική της δωρεάν εικόνας με αντάλλαγμα την αυτοπροβολή και ματαιοδοξία του καθενός που θέλει να δει το όνομα του γραμμένο δίπλα από τον τίτλο φωτογράφος.  Προσωπικά για μένα  φωτογράφος ειναι κοινωνικό λειτούργημα μόνο για μη κερδοσκοπικές οργανώσεις, όπως οι γιατροί χωρίς σύνορα (MSF), η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες (UNHCR). Οργανισμοί με τους οποίους όσες φορές και αν έχω συνεργαστεί μαζί τους δεν διανοούμαι να ζητήσω ούτε τα έξοδα μου. Δυστυχώς όμως στην Ελλάδα η φωτογραφία δεν έχει πια την θέση που της αναλογεί.  Η ύπαρξη εξευτελιστικών τιμών (συνήθως με το  ανάλογο αποτέλεσμα) και η ταυτόχρονη απουσία αισθητικών φίλτρων, έχει δημιουργήσει ενα παρακλάδι του επαγγέλματος. Τον κατ εμέ “χειριστή φωτογραφικής μηχανής”, ο οποίος δεν σημαίνει απαραίτητα πως είναι φωτογράφος. Ωστόσο στην Ελλάδα, έχω το σπίτι μου, την οικογένεια μου, ενώ συνεχίζω να δραστηροποιούμαι επαγγελματικά. Δεν ξεχνάω πως είμαι Έλληνας. Φωτογράφος θα πει πολίτης του κόσμου. Η επαφή με το εξωτερικό αφενός μεν σε κρατάει ενήμερο με τις τάσεις της τέχνης αφετέρου δε είναι υποχρεωτική, καθώς τα ανθρωπιστικά προβλήματα δεν γνωρίζουν γεωγραφικά σύνορα. Όπως έχω αναφέρει και παλιότερα η κατάρα της φωτογραφίας είναι πως μια εικόνα που περιγράφει ενα δυσάρεστο γεγονός μπορεί να αποτελεί μια ωραία εικόνα από αισθητικής πλευράς. Θέλω να πιστεύω πως μπορούμε να κάνουμε την διαφορά,  χρησιμοποιώντας τις ωραίες εικόνες ως μέσο ευαισθητοποίησης και εστίασης της προσοχής του κόσμου σε πολλά κοινωνικά προβλήματα.

Ακόμα μία λήψη από την πλούσια δουλειά του στο καταφύγιο προσφύγων στο Al Zaatari.


Τι σημαίνει η διάκρισή σου στα Sony World Photography Awards;

Η διάκριση μου στο πλαίσιο των Sony Photography Awards σε προσωπικό επίπεδο  αποτελεί μια επιβράβευση και ταυτόχρονα επιβεβαίωση της αξίας της δουλειάς μου. Παράλληλα όμως, σε ένα ευρύτερο πεδίο, αποτελεί το συνδετικό κροίκο που σε φέρνει σε επαφή με τον κόσμο που μέχρι τώρα δεν γνώριζε την δουλειά σου.

Ποιοι είναι οι στόχοι που θες να κατακτήσεις στη φωτογραφία;

Όπως αναφέρει ο Πικάσσο, "Πάντα κάνω αυτο που δεν μπορώ να κάνω, με σκοπό να διαπιστώσω αν μπορώ να το κάνω". Όσον αφορά το αποτέλεσμα ελπίζω τουλάχιστον να είναι ισάξιο των θυσιών που έχω κάνει.

 

* Η φωτογραφική συλλογή που εμφανίζεται στο άνω μέρος της σελίδας περιλαμβάνει τις δουλειές στο καταφύγιο προσφύγων Al Zaatari, στον καταυλισμό των Ρομά και το project Ετεροτοπία.

** Το σύνολο της δουλειάς του Παναγή Χρυσοβέργη μπορείτε να το βρείτε στο site του, panayischrysovergis.com

Σχόλια

ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΠΕΡΙΜΕΝΕΤΕ. ΦΟΡΤΩΝΟΝΤΑΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ...

Home