Η ζωή μετά το smartphone (Μέρος 1ο)

Η πρώτη ανάρτηση μου στο Facebook για τη νέα χρονιά ήθελα να μην αφήνει καμία αμφιβολία:

«Αγαπημένοι και Αγαπημένες καλή χρονιά! Το 2016 για εμένα θα είναι η χρονιά χωρίς smartphone. Δεν έχω πλέον smartphone και δεν επιθυμώ να αποκτήσω ένα. Συνεπώς αν προσπαθείτε να επικοινωνήσετε μαζί μου μέσω Messenger, Facebook και οποιοδήποτε άλλο App, να ξέρετε ότι η ανταπόκριση μου θα έρχεται με καθυστέρηση. Για άμεσα αποτελέσματα μπορείτε να μου τηλεφωνείτε ή να μου στέλνετε sms. Επίσης αν δεν έχετε το τηλέφωνο μου μη διστάσετε να το ζητήσετε.»

Ναι, μετά από πέντε και πλέον χρόνια, οπότε και απέκτησα το πρώτο μου smartphone (ένα Sony Χperia X10) είχα πάρει την μεγάλη απόφαση. Τέλος στις συνεχείς ειδοποιήσεις από τα social apps και το e-mail μου! Τέλος στις αγωνιώδεις αναζητήσεις για δωρεάν Wi-Fi! Τέλος στις ανακρίσεις σχετικά με τα αναπάντητα μηνύματα («Γιατί δεν μου απάντησες χθες που σου έστειλα μήνυμα στο Messenger; Ήσουν active!») και τα check ins («Καλά, κατέβηκες Κέντρο/ανέβηκες Χαλάνδρι και δεν είπες τίποτα;»)! Για τουλάχιστον ένα χρόνο ο αντίχειρας μου μπορεί να κάνει ό, τι άλλο θέλει (να πατάει κουμπιά, να ανοίγει κουτάκια αναψυκτικών, να βουτάει μέσα σε σάλτσες φαγητών κτλ.) εκτός από το να σέρνεται σε μια οθόνη πάνω κάτω πάνω κάτω πάνω κάτω…

Συγχωρήστε μου τις θριαμβολογίες. Ο σκοπός αυτού του κειμένου δεν είναι οι πανηγυρισμοί εναντίον των smartphones ή δαιμονοποίηση τους. Επιπλέον, αντιλαμβάνομαι ότι για μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού το smartphone είναι μεταξύ άλλων και εργαλείο δουλειάς. Θα έλεγε κανείς ότι αυτή είναι μια καταγραφή εντυπώσεων και επιπτώσεων μιας εκκεντρικής απόφασης. Πώς είναι να ζει χωρίς smartphone ένας τριαντάρης, που έχει βιώσει, βήμα προς βήμα, την έκρηξη των νέων τεχνολογιών στο βιομηχανία της επικοινωνίας τα τελευταία είκοσι χρόνια; Ποια μπορεί να ήταν τα κίνητρα του; Πώς τον αντιμετωπίζει ο κοινωνικός κύκλος του; Με ποιους τρόπους άλλαξε η καθημερινότητα του;

Αλληλεγγύη ή Αλλη-like-γγύη;

Η ανάρτηση μου στο Facebook, με την οποία ανακοίνωσα το διαζύγιο μου με το πιο δημοφιλές εργαλείο επικοινωνίας της εποχής μας ήταν, χωρίς υπερβολή, μια από τις πιο δημοφιλείς που έχω κάνει (περίπου μισοί από τους τότε 200 facebook φίλους μου αντέδρασαν με κάποιο like, σχόλιο ή προσωπικό μήνυμα). Το πιο εντυπωσιακό; Οι περισσότερες από τις αντιδράσεις επικροτούσαν την απόφαση μου! Έλαβα μηνύματα θαυμασμού, ενθάρρυνσης και υποστήριξης. Έμοιαζε σα να είχα ανακοινώσει ότι πήρα απόφαση να κόψω μια κακή συνήθεια, παρά ότι εγκατέλειπα ένα εργαλείο που με φέρνει σε επαφή μαζί με φίλους. Μήπως τελικά δεν είμαι ο μόνος εκεί έξω που αισθάνεται να ασφυκτιεί από την παρουσία αυτής της πολυσυσκευής; Μήπως η απόφαση μου ήταν μια μορφής αντίδρασης; Αλλά σε τι;

Έχοντας πατέρα μετανάστη εδώ και 15 χρόνια, οι ευκαιρίες που έχω να τον βλέπω μέσα στη χρονιά είναι περιορισμένες. Όπως είναι λογικό, έχω πάντα μεγάλη επιθυμία να συζητήσω μαζί του για όλα όσα έχουν συμβεί στη ζωή μας. Όμως την ίδια στιγμή, η χρονική απόσταση ανάμεσα στις συναντήσεις μας μου επιτρέπει να παρατηρώ τις αλλαγές στη συμπεριφορά του. Φέτος, στην καθιερωμένη καλοκαιρινή επίσκεψη μου στην χώρα του αντιλήφθηκα το μέγεθος της διείσδυσης της τεχνολογίας στις σύγχρονες δυτικές οικογένειες. Τις απογευματινές ώρες, όταν παραδοσιακά μαζεύεται η οικογένεια του πατέρα μου για το βραδινό γεύμα και να επικοινωνήσει τα νέα της ημέρας, το smartphone είχε γίνει πια ο πρωταγωνιστής. Ο χρόνος που τα μέλη της οικογένειας περνούσαν στο smartphone ή το tablet ήταν σχεδόν τριπλάσιος από το χρόνο που συνομιλούσαν! Το βράδυ, αφού ο μικρότερος αδερφός μου έπεφτε για ύπνο, οι μόνοι ήχοι που έσπαζαν τη σιωπή στο σαλόνι ήταν οι ήχοι του Candy Crash Saga. Τότε δέχθηκα το πρώτο σοκ. Μεταφορικά μιλώντας, σήκωσα για πρώτη φορά τα μάτια μου από την οθόνη του smartphone μου και το κοίταξα συνολικά, όχι μόνο ως συσκευή, αλλά ως συστατικό της κοινωνικής μου ζωής.

Από εκείνη τη στιγμή έπαψα να παίρνω ως φυσιολογικές σκηνές της καθημερινότητας που είχα αποδεχθεί όπως να βρίσκομαι σε παρέες που για αρκετά (αμήχανα) λεπτά κανείς δεν μιλάει και όλοι κοιτάζουν τα smartphones τους. Οι περισσότεροι, λιγότερο ή περισσότερο, φωτογραφίζουμε με μεγάλη συχνότητα τις εμπειρίες μας όπως το φαγητό ή το κοκτέιλ που θα παραγγείλουμε, προσωπικές μας στιγμές με τον ή τη σύντροφο μας, τα καινούργια παπούτσια που μόλις αγοράσαμε. Σε μεγάλο ποσοστό αυτές οι φωτογραφίες θα ανέβουν στους social media λογαριασμούς μας. Ο γράφων, εξαιτίας και του γεγονότος ότι το αντικείμενο της εργασίας του σχετίζεται και με τα social media, ήταν πάντα από τους πρώτους που υιοθετούσε τις νέες λειτουργίες και τα trends που εμφανίζονταν. Αυτές οι δράσεις, αλλά και πολλές ακόμη (τα check in, τα tags, το gaming, η διαθεσιμότητα για επικοινωνία παντού και πάντα) άρχισαν να μου φαίνονται αστείες. Αναρωτιόμουν πιο συχνά «Γιατί να το κάνω αυτό;» και δεν είχα πειστική απάντηση. Από εκείνο το στάδιο πολύ γρήγορα πέρασα στην ενόχληση και από εκεί στην τελική μου απόφαση: δεν θα συνέχιζα να χρησιμοποιώ smartphone.

Επικοινωνία και Επαφή

Θα μπορούσε να χαρακτηρίσει κανείς το βασικό μου κίνητρο για την απόρριψη του smartphone καθαρά ψυχολογικό και συνεπώς υποκειμενικό. Φυσικά και είναι! Όπως ανέφερα εξ αρχής δεν θέλω να δώσω μια ψυχρή, αντικειμενική, καταληκτική απάντηση για το αν είναι καλά ή κακά τα smartphones. Τέτοιου είδους ερωτήματα δεν ταιριάζουν σε αναγνώστες του deasy.gr που αντιλαμβάνονται ότι η συσκευή και η χρήση μιας συσκευής είναι διαφορετικά θέματα. Όμως, για όσους αγαπούν τις έρευνες και τις στατιστικές, μόλις πριν λίγες μέρες ήρθε στο φως ακόμη μια έρευνα που αναδεικνύει την αυξανόμενη εξάρτηση της χρήσης των smartphones (διάβασε εδώ το άρθρο από το Harvard Health Publications). Η ύπαρξη Κέντρων Απεξάρτησης από τη χρήση των smartphones δεν είναι κάτι νέο (για παράδειγμα δες εδώ Πρόγραμμα Κέντρου απεξάρτησης στην Αμερική) και αυτό αποτελεί ίσως το πιο καθαρό σημάδι ότι οι χρήστες δυσκολεύονται να θέσουν όρια στη χρήση του smartphone τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Μήπως ήμουν κι εγώ εθισμένος; Δεν μπορώ να το αποκλείσω. Μήπως παραμένουν αρκετοί γύρω μου; Πιθανόν. Τελικά, αισθάνομαι καλύτερα που άφησα το smartphone για ένα κινητό «με κουμπιά», όπως λένε οι φίλοι μου; Η απάντηση δεν είναι μονοσήμαντη.

Κλείνοντας αυτό το πρώτο μέρος της καταγραφής μου, μπορώ να σας βεβαιώσω ότι υπάρχουν στοιχεία της καθημερινότητας μου που νιώθω κερδισμένος. Δεν αναζητώ κάθε λίγα λεπτά το smartphone για να δω αν έχω ειδοποιήσεις, όπως κάνουν οι περισσότεροι. Αυτό με κρατά πιο συγκεντρωμένο σε ό, τι συμβαίνει γύρω μου κάθε στιγμή, ιδιαίτερα στο χώρο εργασίας μου. Παρατηρώ περισσότερο τους φίλους μου και μιλάω μαζί τους κατ’ ιδίαν περισσότερο (όταν δεν κοιτάνε τα κινητά τους φυσικά). Συνομιλώ περισσότερο με παραδοσιακά τηλεφωνήματα (όπως αποδεικνύει ο λογαριασμός του κινητού μου) και έχω καταφέρει να αυξήσω τις συναντήσεις με φίλους, μιας και δεν μοιραζόμαστε τα πάντα μέσω messaging apps. Σίγουρα θα υπάρχουν κι άλλα που δεν μπορώ να σκεφτώ αυτή τη στιγμή. Όμως την ίδια στιγμή, η εγκατάλειψη του smartphone με δυσκόλεψε σε άλλα κομμάτια της ρουτίνας μου, τα οποία θα αναφέρω αναλυτικά στο επόμενο μέρος της καταγραφής μου.