Όπως σας έλεγα την προηγούμενη εβδομάδα, το Tools of Change for Publishing είναι ένα συνέδριο που γίνεται κάθε χρόνο στη Νέα Υόρκη και συγκεντρώνει για λίγες μέρες τα βλέμματα του χώρου των εκδόσεων. Διοργανώνεται από τις εκδόσεις O'Reilly, οι οποίες ειδικεύονται κυρίως σε τεχνικούς / επιστημονικούς τίτλους, αλλά το συνέδριο απευθύνεται σε όλους όσους έχουν κάποια σχέση με τον χώρο της παραγωγής του βιβλίου: εκδότες, βιβλιοπώλες, συγγραφείς, ερευνητές, βιβλιοθηκάριους, επενδυτές, marketeers, managers, προγραμματιστές, ξυλοκόπους, κλπ.
Στο τελευταίο συνέδριο πάντως, οφείλω να πω ότι δεν είδα ξυλοκόπους. Αντίθετα είδα πολλούς προγραμματιστές και web designers. Θα φταίει το φαινόμενο του θερμοκηπίου που λιγοστεύει τα δέντρα.
Αν μπορούσε κάποιος να συμπιέσει όσα ακούστηκαν τις τρεις μέρες του συνεδρίου σε μια λέξη, αυτή θα ήταν «Digital». Οι περισσότερες εξελίξεις που είδαμε, αλλά και οι περισσότεροι προβληματισμοί, είχαν να κάνουν με το ψηφιακό βιβλίο και τη ραγδαία εξέλιξή του. Πως μεταμορφώνεται η αγορά, τι ευκαιρίες (και κίνδυνοι) παρουσιάζονται για τους δημιουργούς και τους εκδότες, τι θέλει το αναγνωστικό κοινό, τι έχει τώρα, τι θα έχει στο μέλλον.
Ένα μικρό δείγμα του πως θα είναι τα νέα βιβλία, έχουμε δει ήδη με τα «The Elements» και «Solar System» για το iPad. Ο δημιουργός του «The Elements», Theodore Gray, μας έκανε μια πολύ όμορφη παρουσίαση της ιστορίας του βιβλίου, από την συγκέντρωση των αντικειμένων, στην έκδοση του έντυπου βιβλίου και από εκεί στο ψηφιακό. Έκανε πολλούς εκεί μέσα να θέλουν να πάνε και να φτιάξουν κι εκείνοι κάτι όμορφο σαν αυτό.
Το σίγουρο είναι ότι η αλλαγή συμβαίνει. Τώρα. Δεν είναι κάτι που θα γίνει κάποτε. Γίνεται ήδη. Κάποιοι έχουν ήδη χάσει το τρένο (η χρεωκοπία της Borders, μιας από τις μεγαλύτερες αλυσίδες βιβλιοπωλείων στις ΗΠΑ, με τουλάχιστον 500 βιβλιοπωλεία και 19.500 εργαζόμενους, ανακοινώθηκε κατά τη διάρκεια του συνεδρίου). Κάποιοι άλλοι (βλέπε Amazon) είναι στη μηχανή του τρένου και το πάνε με χίλια. Η τελευταία ανακοίνωσε ότι το τελευταίο τρίμηνο του 2010, πούλησε στις ΗΠΑ περισσότερα ψηφιακά βιβλία από έντυπα.
Δεν είπε κανείς εκεί ότι το έντυπο βιβλίο πέθανε, ούτε ότι θα πεθάνει σύντομα. Πιθανότατα όμως, αυτό που διαφαίνεται είναι ότι, σιγά-σιγά, θα καταλήξει να γίνει δεύτερη επιλογή, μετά το ψηφιακό. Και αν θέλετε την προσωπική μου γνώμη, στην κοινωνία του μέλλοντος, το χάρτινο βιβλίο θα έχει θέση περισσότερο διακοσμητική, παρά πρακτική.
Μέχρι να φτάσουμε εκεί βέβαια, πρέπει να γίνουν πολλά. Πρώτα-πρώτα, να καταλήξει η αγορά σε κάποιο συγκεκριμένο format, ή έστω σε readers που είναι συμβατοί με όλα. Τα μεγάλα ψηφιακά βιβλιοπωλεία κάνουν ό,τι μπορούν για να «δέσουν» τους αναγνώστες τους με συγκεκριμένες συσκευές, αλλά η πίεση του αναγνωστικού κοινού που απαιτεί ευκολία και ελευθερία στην ανάγνωση, ίσως τους αναγκάσει να συγκλίνουν σύντομα.
Προς το παρόν είδαμε μια σημαντική κινητικότητα στο μέτωπο των προτύπων των ψηφιακών βιβλίων. Τη δεύτερη μέρα του συνεδρίου είδαμε να παρουσιάζεται η πρώτη πρόχειρη έκδοση του νέου ePub 3 standard, στο οποίο βασίζονται οι περισσότεροι διανομείς (όχι όμως η Amazon). Το νέο πρότυπο βασίζεται στην HTML5/CSS3 (τα άλλα μεγάλα νέα πρότυπα που αλλάζουν ήδη σταδιακά τον χώρο του web development). Γίνεται έτσι πιο σαφής και έντονη η σύγκλιση του ψηφιακού βιβλίου και του web (ο semantic προσανατολισμός της HTML5 παίζει σημαντικό ρόλο εδώ). Τα νέα βιβλία θα έχουν καλύτερη πολυγλωσική υποστήριξη, ενσωματωμένα πολυμέσα, συγχρονισμένη με το κείμενο αφήγηση, καλύτερη προσβασιμότητα κλπ. Αρκεί οι νέοι readers να τα υποστηρίξουν όλα αυτά γρήγορα και σωστά.
Μαζί με το ePub 3, ακούσαμε ότι συγκλίνουν και άλλα σχετικά πρότυπα τα οποία παίζουν σημαντικό ρόλο στην περιγραφή του ψηφιακού περιεχομένου και τις μετατροπές του από μια μορφή σε άλλη. Το MathML 3.0 είναι ήδη εδώ από τον Οκτώβριο του 2010 και έρχονται τα XPath 3.0, XQuery 3.0, XSLT 3.0. Το ψηφίο «3» φαίνεται ότι είναι ο μαγικός αριθμός εδώ... Ίσως αρχίσω να το συμπαθώ τελικά, παρά τα όσα είχα πει κάποτε :)
Για μας τους προγραμματιστές, αυτά σημαίνουν πολλά, αλλά για τον μέσο αναγώστη αυτό που έχει σημασία είναι ότι τελικά (αφού κάνουμε εμείς τη δουλειά μας όπως πρέπει), τα ψηφιακά βιβλία θα είναι ποιοτικότερα και «εξυπνότερα». Η εμπειρία της ανάγνωσης θα μπορεί να είναι από εντελώς μοναχική και παθητική (διαβάζω χαλαρά λίγο πριν κοιμηθώ) έως κοινωνική και ενεργητική (διαβάζω μαζί με φίλους το ίδιο βιβλίο, επικοινωνώ με τον συγγραφέα, συμμετέχω στην πλοκή κλπ). Η φαντασία είναι το όριο εδώ. Σύμφωνα με κάποιους από τους ομιλητές μάλιστα, τα metadata (πληροφορίες σχετικά με ένα βιβλίο) αρχίζουν και έχουν την ίδια (ή και μεγαλύτερη) σημασία από το ίδιο το βιβλίο πλέον.
Το άλλο ερώτημα βέβαια του αναγνώστη σχετικά με τα ψηφιακά βιβλία παραμένει: πόσο φθηνότερα θα είναι; Αυτό ήταν ένα ένα ζήτημα που ακούστηκε αρκετά κατά τη διάρκεια των παρουσιάσεων (και στα διαλείμματα).
Ναι, είναι δεδομένο ότι τα ψηφιακά θα είναι φθηνότερα, αλλά πόσο; Άλλοι λένε όχι πολύ, αφού τα έξοδα εκτύπωσης, αποθήκευσης, διανομής ενός βιβλίου δεν είναι τόσο σημαντικά σε σχέση με τα δικαιώματα του συγγραφέα, την επιμέλεια, και τις υπόλοιπες διαδικασίες. Άλλοι λένε ότι αυτό είναι μια πρόφαση για να παραμείνουν ψηλά οι τιμές και ότι στην πραγματικότητα το ψηφιακό βιβλίο μπορεί να πωλείται με σημαντική έκπτωση. Το ζήτημα δεν έχει λυθεί (και έχει μέλλον) ακόμα, αλλά το σίγουρο είναι ότι η πίεση των αναγνωστών για χαμηλές τιμές θα είναι μεγάλη.
Άρρηκτα συνδεδεμένο με αυτό είναι και το ζήτημα του κλειδώματος. Ένα κλειδωμένο βιβλίο αντιγράφεται δυσκολότερα (εύκολα πάντως για όποιον είναι αποφασισμένος), αλλά παράλληλα δυσκολεύει και τον αναγνώστη που δεν μπορεί εύκολα να το μεταφέρει και να το διαβάσει σε όποια συσκευή θέλει. Ένα ξεκλείδωτο βιβλίο είναι βολικότερο, αλλά μπορεί και να δοθεί ευκολότερα σε τρίτους. Οι εκδότες και οι συγγραφείς ανησυχούν. Οι αναγνώστες απαιτούν ανοιχτά και φθηνά βιβλία. Οι βιβλιοθήκες ρωτούν: πως θα δανείζουμε τα ψηφιακά βιβλία; Που είναι η λύση;
Το τοπίο κι εδώ δεν είναι ξεκάθαρο ακόμα, αλλά το σίγουρο είναι ότι η χρήση κλειδώματος δεν είναι δεδομένη για όλους τους εκδότες. Ο ίδιος ο διοργανωτής του συνεδρίου (O'Reilly) δεν κλειδώνει τα βιβλία του και πολλοί άλλοι κάνουν το ίδιο. Δεν φάνηκε να ασχολούνται και ιδιαίτερα με το θέμα στο συνέδριο. Το τι θα γίνει τελικά, θα το μάθουμε σύντομα πιστεύω. Η μουσική βιομηχανία πέρασε πολλά μέχρι να αποδεχθεί πρακτικά ότι η φθηνή, ανοιχτή μουσική είναι η μόνη λύση. Προσωπικά πιστεύω ότι και το βιβλίο θα καταλήξει εκεί.
Για το τέλος άφησα μια παρουσία του συνεδρίου που εκπροσώπησε όλους αυτούς που είναι στην αρχή κάθε βιβλίου: τους συγγραφείς. Μέσα από μια απολαυστική παρουσίαση, με χειροποίητα slides και κεντρικό μήνυμα το «μην σκοτώνετε τους συγγραφείς», η Margaret Atwood προβλημάτισε, συγκίνησε και ξεσήκωσε το κοινό, εισπράτοντας το μεγαλύτερο σε διάρκεια και ένταση χειροκρότημα του τριημέρου.
Από την παγωμένη Νέα Υόρκη, το μήνυμα προς τον χώρο του βιβλίου είναι ψηφιακό, πολύχρωμο, διαδραστικό και απαιτητικό. Μας περιμένει δουλειά. Καλημέρα σας.
Σχόλια